W jaki sposób rozwijać talent inteligentnych piłkarzy?

W dniach 9-11 listopada w Warszawie odbył się kongres All About Football poświęcony szkoleniu dzieci i młodzieży na świecie. – Koncepcje z różnych krajów oczywiście różniły się od siebie, ale widoczny był trend stawiania na rozwój zdolności percepcyjnych i szeroko rozumianej inteligencji piłkarskiej – pisze Adam Kucharczyk w magazynie "Trener".

Prelegentami byli przedstawiciele najlepszych klubów oraz federacji europejskich, specjaliści w dziedzinie piłkarskiego szkolenia dzieci i młodzieży, m.in.: Horst Wein, Carles Ramagos Vidal, Michael Bunel, Frederic Lipka, Hugo Vicente. Przedstawiali oni swoje filozofie szkolenia piłki nożnej oraz wizje rozwoju dyscypliny w przyszłości. Nie sposób przełożyć wszystkie te rozwiązania na polskie podwórko, ale z pewnością warto wiedzieć, jak szkoli się dzieci i młodzież w Holandii, Niemczech, Hiszpanii czy też we Francji. Koncepcje szkolenia z tych krajów oczywiście różniły się od siebie, ale widoczny był trend stawiania na rozwój zdolności percepcyjnych i szeroko rozumianej inteligencji piłkarskiej. Na warszawskim Torwarze wszyscy wykładowcy zgodnie podkreślali coraz bardziej istotną rolę szkolenia dzieci i młodzieży, ukierunkowaną na kreowaniu inteligentnych piłkarzy.

"Szybkość podejmowania decyzji, rozumienie gry i koncentracja to niezwykle istotne czynniki współczesnego futbolu" – Fabio Capello, "L'equipe magazine", listopad 2011.

Model piłkarza przyszłości

Dynamiczny rozwój piłki nożnej na świecie każe zastanowić się, jakie cechy będzie musiał posiadać piłkarz za kilka lat. Jest to o tyle istotne, gdyż trenerzy dzieci i młodzieży powinni zdawać sobie sprawę jakich zawodników szkolić. Obserwując najlepszych piłkarzy grających w FC Barcelonie, czy też w reprezentacji Hiszpanii, można zauważyć, że jest jeszcze duży potencjał w rozwoju szkolenia piłkarzy na świecie. Łatwość prowadzenia gry przez najlepszych uwarunkowana jest przez duże umiejętności techniczne i percepcyjne, czyli odbierania i przetwarzania bodźców z otoczenia. Długie i umiejętne utrzymywanie się przy piłce to podstawa filozofii według, której posiadanie piłki uniemożliwia strzelenie bramki przez przeciwnika. Szybki i wysoki pressing w celu niemal natychmiastowego odzyskania piłki także będzie nabierać na znaczeniu w piłce nożnej przyszłości.

"Gra toczy się coraz szybciej i szybkie czytanie gry stanie się w przyszłości najbardziej istotnym elementem" – Arsene Wenger, "L'Equipe magazine", 19 listopad 2011.

Francuska Federacja Piłki Nożnej, FFF, jako podstawę do oceny predyspozycji piłkarskich rekomenduje w odpowiedniej kolejności ocenę następujących czynników: mentalność, percepcja, umiejętności techniczne i potencjał motoryczny. Tworzy to tzw. piramidę selekcyjną.

Mentalność kolektywna, szacunek dla kolegów i trenerów powinny być podstawą w selekcji najlepszych zawodników. Etyka, moralność i charakter są podstawą piramidy selekcyjnej według francuskiego modelu szkolenia. Umiejętności techniczne według tego modelu są dopiero na trzecim miejscu. Bardziej istotna jest percepcja i czytanie gry.

Frans Hoek, trener bramkarzy reprezentacji Holandii, zwraca uwagę na to, że coraz częściej drużyny starają się budować akcje od tyłu. Wzrasta tym samym rola bramkarza, który w nowoczesnym futbolu rzadziej chaotycznie wybija piłkę do przodu. Zdecydowanie częściej zawodnik na tej pozycji zagrywa piłkę nogami niż rękoma. Dlatego też niezwykle istotna jest jego dobra gra nogami.

Rozwój inteligencji piłkarskiej
Według Horsta Weina, piłkarze podczas meczu częściej tracą piłkę ze względu na złe czytanie gry niż ze względu na swoje umiejętności techniczne. – Kiedy mówimy o inteligencji w grze, mamy na myśli zdolność inteligentnego rozwiązywania bardziej lub mniej złożonych problemów podczas gry, a tym samym dążenie do jak najmniejszej ilości strat piłki – wyjaśnia Wein. Inteligencja w grze umożliwia graczowi optymalne wykorzystanie jego kompetencji do podejmowania jak najlepszych decyzji na boisku. – Jedna uncja mózgu jest ważniejsza niż kilogram mięśni – dodaje.

Były szkoleniowiec grup młodzieżowych FC Barcelony, Carles Vidal, uważa, że inteligentni piłkarze mogą dać na boisku różne rozwiązania na różne problemy/sytuacje boiskowe. Kreatywność piłkarzy na każdej pozycji staje się coraz bardziej istotna. Vidal wskazuje na konkretne rozwiązania metodyczno-szkoleniowe do rozwijania percepcji i inteligencji piłkarskiej.

Zanim zawodnik dostanie piłkę powinien:
1.Przyjąć pozycję ciała otwartą (diagonalną), aby zbierać jak najwięcej informacji. Dobre zorientowanie czyli przyjęta pozycja pozwala zawodnikowi na patrzenie zarówno na podawaną do niego piłkę, jak i na przeciwnika.
2.Skręcać głowę w celu zwiększeniu pola widzenia i tym samym zbierania większej ilości informacji. Piłkarze na najwyższym poziomie odwracają także głowę w tzw. ślepym kierunku, czyli za siebie, zbierając dzięki temu dodatkowe dane boiskowe. Najlepsi zawodnicy na świecie, tacy jak Xavi czy Messi, podczas gdy piłka zagrywana jest do nich, są w stanie dwa razy szybko obrócić głową. Zbierają dzięki temu informacje wzrokowe, znajdujące się wokół nich. Rodzaje informacji jakich szukają zawodnicy podczas gry:
1.Linia podania
2.Gdzie są przeciwnicy
3.Gdzie są partnerzy z drużyny
4.Gdzie jest wolna przestrzeń.

Gra na utrzymanie z neutralnymi:

1.Zawodnicy drużyny, która posiada piłkę, muszą być w różnych kwadratach wewnętrznych. Jeśli dwóch zawodników znajdzie się w tym samym polu, to strata piłki.
2.Podobnie jak poprzednio z tym, że zawodnik po każdym podaniu piłki przebiega do wolnego kwadratu.

Najlepsi piłkarze muszą podejmować decyzje w ułamkach sekund. Na ten element wpływają następujące czynniki:
– koncentracja
– koordynacja
– szybkość motoryczna
– wykształtowane nawyki ruchowe.

Emocje i ograniczenia czasowe wpływają na szybkość podejmowania decyzji u zawodników. Dlatego należy zwracać uwagę na doskonalenie powyższych czynników w procesie treningowym już od najmłodszych lat.

Rola trenera we współczesnym szkoleniu

Jednym z motywów przewodnich tegorocznej konferencji była intelektualizacja procesu treningowego. Były szkoleniowiec grup młodzieżowych FC Barcelony, Carles Vidal, zwrócił uwagę na to, że w jednostce treningowej niezwykle skuteczna jest pedagogika aktywna. Zadawanie pytań i otrzymane od młodych zawodników odpowiedzi, pozwalają ocenić szkoleniowcowi, czy dany trening spełnił założone cele, czy też nie. Jeśli dzieci zrozumiały istotę wykonywanych ćwiczeń i ich zastosowanie w grze, to jest większa szansa, że będą stosowały dane rozwiązania podczas meczów. Perspektywa tego, że na koniec treningu zawodnicy będą pytani o to, czego się uczyli, powoduje również, że zwiększa się u nich świadomość i koncentracja.

Nauczanie kierowane pozwala na to, że gracze sami szukają rozwiązania problemów. W procesie treningowym służą temu odpowiednio skonstruowane gry z założeniami. Trener modeluje określoną grę, a zawodnicy sami starają się dojść do tego, jakie jest najlepsze rozwiązanie. Należy nadawać sens taktyczny wszystkiemu, co robione jest na treningach. Niezwykle istotne jest dochodzenie do rozwiązywania problemów poprzez zadawanie pytań. Np. jakie jest przełożenie wykonywanych ćwiczeń na konkretne działania podczas meczu. Trenerzy powinni dochodzić do założonych celów poprzez intelektualizacje procesu treningowego. Zawodnicy powinni wiedzieć, co zrobią jak przejmą piłkę, a nie zastanawiać się, co mają zrobić wtedy, jak już będą w jej posiadaniu. Odpowiednio skonstruowane pytania pomagają to osiągnąć.

Frederic Lipka zwraca uwagę na rolę pedagogiki adaptacyjnej, w której szkoleniowiec jest ekspertem i przekazuje wskazówki swoim podopiecznym, ale także daje grać, samemu podejmować decyzje i uczyć się na błędach. Korzystanie z nowoczesnych technologii także pomaga kreować inteligentnych zawodników.

Horst Wein zwraca uwagę na efektywność stosowanych metod nauczania. Pozwolenie zawodnikom na zastosowanie zdobytej wiedzy podczas gry sprawia, że przekazywane informacje są zdecydowanie lepiej przez nich zapamiętywane. Swoboda eksperymentowania, możliwość uczenia się na błędach i podejmowanie ryzyka sprawia, że kształtujemy w ten sposób graczy bardziej kreatywnych. – Aby trener miał na boisku więcej inteligentnych graczy, musi wydawać mniej instrukcji i poleceń, a w większym stopniu stymulować zawodników do poszukiwania własnych rozwiązań – uważa.

Wein przedstawił ciekawy pomysł rozwoju inteligentnego piłkarza. Według niego dla dzieci do 10. roku życia optymalnym programem rozwoju jest tzw. Funinio. Koncepcja ta oparta jest na zastosowaniu różnorodnych gier taktycznych na boisku z czterema bramkami. Pozwala to na kształtowanie kreatywności i odpowiedzialności u młodych piłkarzy. Według tego wybitnego szkoleniowca, Funinio stanowi dobre przygotowanie do gry w piłkę nożną na dwie bramki.

Konsekwencja w działaniu

Prelegenci konferencji All About Football zwracali również uwagę na konsekwencje w podejmowaniu działań i znaczenie wiary w to, co się robi. Naturalne jest podglądanie różnych rozwiązań stosowanych w innych krajach. Francja w 1984 roku wprowadziła nowatorski system szkolenia oparty na profesjonalnych akademiach piłkarskich. W 1988 rozpoczęło swoją działalność słynne francuskie centrum szkolenia w Clairefontaine. Wychowywali się w nim tacy piłkarze jak: Anelka, Gallas, Henry, Saha, Damien Perquis. Po dziesięciu latach od wprowadzenia nowatorskiego programu przyniósł on skutek m.in. w postaci tytułów mistrzów świata 1998 roku i mistrzów Europy w 2000 roku. W 2008 roku Francuzi wprowadzili nowy projekt, na którego efekt też zapewne będzie trzeba poczekać kilka lat. Po mistrzostwach Europy w 2000 Holandia wprowadziła program tzw. Master Plan, który doprowadził do poprawy szkolenia w tym kraju. Po 10. latach doprowadziło to Holandię do zdobycia wicemistrzostwa świata 2010.

Wraz z przyjściem Johana Cruyffa do Barcelony, Hiszpanie również przejęli i udoskonalali filozofię i holenderski sposób gry. Aż do tego stopnia, że często można spotkać się z oceną, że Hiszpanie grają bardziej holenderski futbol niż sami Holendrzy. Ostatnimi laty to właśnie zawodnicy z Hiszpanii osiągają największe triumfy we wszystkich ważnych imprezach piłkarskich. Analizując powyższe przykłady wydaję się, że na efekty wprowadzenia "Unifikacji organizacji szkolenia i systemu współzawodnictwa dzieci i młodzieży piłkarskiej w Polsce" przyjdzie nam poczekać jeszcze kilka lat. Z pewnością m.in. projekty takie, jak All About Football pozwolą przyśpieszyć proces podnoszenia jakości szkolenia w Polsce.

Pobierz magazyn "Trener"!